Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 14-16 Aralık 2004 tarihleri arasında Sudan’ın Başkenti Hartum’da gerçekleştirilen Türkiye-Sudan Karma Ekonomik Komisyonu Dokuzuncu Dönem Toplantısına katılmak üzere, Ulaştırma Bakanı Sayın Binali Yıldırım başkanlığında, milletvekilleri, bürokratlar ve işadamlarından oluşan heyete iştirak ettim. Bu vesileyle, Yüce Meclisimize bu konu hakkında bilgi vermek üzere söz almış bulunuyorum; hepinizi saygıyla selamlıyorum.
Söz konusu Karma Ekonomik Komisyon toplantısında Türk tarafına Ulaştırma Bakanı Sayın Binali Yıldırım, Sudan tarafına ise Dış Ticaret Bakanı Sayın Musa Kasha başkanlık etmiştir. Bu ziyaret çerçevesinde, 43 Türk firmasının iştirak ettiği Sudan İkinci Uluslararası Yapı Malzemeleri, İnşaat Teknolojileri ve Ekipmanları Fuarının açılışını, Ulaştırma Bakanı Sayın Binali Yıldırım, Sudan tarafı KEK Başkanı ve Dış Ticaret Bakanı Sayın Musa Kasha’yla yapmıştır.
Ayrıca, Ulaştırma Bakanı Sayın Binali Yıldırım’ın Sudan’da yapmış olduğu üst düzey ziyaretlere milletvekilleri olarak bizler de iştirak etmiş bulunmaktayız. Bu kapsamda, Sudan Millî Meclisi Başkanı, Dış Ticaret Bakanı, Uluslararası İşbirliği Bakanı, Havacılık Bakanı, Yollar ve Köprüler Bakanı, Uluslararası İşbirliği Bakanı, Sanayi Bakanı, Elektrik Bakanı, Hartum Valisi, Maliye ve Millî Ekonomi Devlet Bakanı ve Ulaştırma Devlet Bakanıyla görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Türkiye-Sudan ekonomik ilişkileri ile söz konusu KEK toplantısında ele alınan kararlara geçmeden önce, izninizle, Sudan ekonomisi hakkında kısaca Yüce Meclisimizi bilgilendirmek istiyorum.
Bilindiği üzere, Sudan, 38.000.000’luk nüfusu, yaklaşık 18 milyar dolarlık gayri safî millî hâsılasıyla, bugün Doğu Afrika bölgesindeki en önemli ülkelerden biridir. Sudan, aynca, 2.500.000 kilometrekare yüzölçümüyle Afrika’daki en büyük yüzölçümüne sahip ülkelerden biridir. 1999 yılından itibaren, Sudan’da zengin petrol ve doğalgaz rezervleri keşfedilmiş ve üretimine başlanılmıştır. Hâlihazırda, günlük 350 000 varil olan üretimin, önümüzdeki üç yıl içerisinde 1.000.000 varile çıkarılacağı öngörülmektedir.
Bu gelişmeler çerçevesinde, Sudan, son beş yılda, yıllık ortalama yüzde 8’in üzerinde bir büyüme gerçekleştirmiştir. Önümüzdeki beş yılda, Sudan ekonomisinin katlanarak büyüyeceği öngörülmektedir. Sudan’ın dış ticaret hacmi, son üç yılda ikiye katlanarak, 2004 yılı itibariyle, 3.200.000.000 doları ithalat, 3.800.000.000 doları ihracat olmak üzere, 7.000.000.000 dolar düzeyine ulaşmıştır.
Sudan’ın bugünkü temel politik gündemi, uluslararası sisteme entegrasyon ve icbarısın sağlanmasıdır. Bu konuda önemli adımlar atılmış, Birleşmiş Milletler yaptırımları 28.9.2001 tarihi itibariyle kaldırılmış, Güneyle barış anlaşması imzalanmış ve anlaşma onay için Sudan Millî Meclisine gönderilmiştir. Güneyle barış anlaşmasının onaylanmasının ardından, Darfur sorununun kısa sürede çözüme kavuşturulması beklenmektedir. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği ülkeleri firmaları, Sudan pazarına girmek için barış sürecinin tamamlanmasını beklemektedir. Bu gelişmeler ışığında Sudan, 20 ülkeden oluşan 385.000.000’luk Güney ve Doğu Afrika ortak pazarının en önemli ülkelerinden biri olma yoluna girmiştir.
Dış Ticaret Müsteşarlığının uygulamaya koyduğu Afrika’yla ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi stratejisi kapsamında, Sudan, Doğu Afrika’da hedef ülke olarak belirlenmiş ve son üç yılda, Sudan’a yönelik yoğun bir çalışma programı yürütülmüştür. Bu çalışmalar ışığında, 2000 yılında 37.000.000 dolar olan Sudan’a yönelik ihracatımız, 2004 yılında katlanarak yaklaşık 100.000.000 dolara ulaşmıştır. Öte yandan, yapılan bu çalışmaların bir sonucu olarak, son iki yılda, 62 Türk firması, Sudan’da toplam 150 000 000 dolarlık doğrudan yatırım yapmıştır. Ayrıca, müteahhitlik firmalarımız, Sudan’da, büyük bir çoğunluğu bu yıl olmak üzere toplam 136.000.000 dolarlık proje üstlenmişlerdir. Önümüzdeki dönemde, Sudan’da gerçekleştirdiğimiz üst düzey görüşmelerde ve KEK toplantısında aldığımız kararların hayata geçirilmesiyle bu rakamları kolaylıkla katlayacağımıza içtenlikle inanıyorum.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; izninizle, Sudan’da gerçekleştirdiğimiz üst düzey görüşmelerde ve KEK toplantılarında alınan kararlara da değinmek istiyorum.
İki ülke ticareti ve ekonomik ilişkilerinde yeni bir dönemi başlatacak olan serbest ticaret anlaşması müzakereleri 2005’in mart ayında Ankara’da başlatılacaktır. Sudan, serbest ticaret anlaşması imzalanacak ilk Kara Afrika ülkesi olacaktır.
Türk Eximbankm Sudan’a yönelik kredi programına işlerlik kazandırılması konusunda mutabakat sağlanmıştır. Bu kapsamda, Sudan tarafı, taleplerini proje bazında incelemek üzere Türk Eximbanka iletecektir.
Hartum’da bir Türk Ticaret Merkezi kurulmasına yönelik çalışmalar başlatılacaktır.
TPAO ve TPIC’in Sudan’da petrol üretim alanında faaliyet göstermesi için Sudan Hükümeti gerekli yardımları sağlayacaktır.
Tarım, sanayi, KOBİ’ler, müteahhitlik ve müşavirlik alanlarında ortak çalışma programları hazırlanacaktır. Sudan’ın talep ettiği teknik yardım programlan devreye sokulacaktır.
Söz konusu ziyaret kapsamında, denizcilik anlaşması imzalanmıştır. Port Sudan Limanının
Türk müteahhitleri tarafından modernizasyonu hususunda bir çalışma programı düzenlenecektir.
Sivil havacılık anlaşması sonuçlandırılmıştır. Yeni havaalanı inşaatlan ile Hartum Uluslararası Havaalanı dâhil, mevcut havaalanlarının tevsii ve modernizasyonu projelerine Türk müteahhitlik firmalarının katılımını sağlamak amacıyla bir çalışma grubu kurulacaktır.
Sudan’ın ihtiyacı olan vagon, lokomotif ve diğer ekipmanların Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının bağlı ortaklıkları tarafından sağlanması amacıyla bir çalışma grubu oluşturulacaktır. Sudan içerisinde ve bölge ülkeleri arasında yolcu ve yük taşımacılığı alanında hizmet vermek üzere kara ulaştırması alanında ortak şirketlerin kurulmasının teşvik edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu projenin hayata geçirilmesi amacıyla, sektör temsilcilerinin de katılımıyla Hartum’da bir toplantı düzenlenecektir.
Sudan telekomünikasyon altyapısının Türk firmalarınca gerçekleştirilmesi için, Sudan’a, işadamları heyeti ziyareti düzenlenecektir. İki ülke posta hizmetleri kuruluşları arasındaki işbirliğinin daha da geliştirilmesi amacıyla, kurumsal işbirliğinin geliştirilmesi kararlaştırılmıştır.
İki ülke üniversiteleri arasında seminer, konferans ve toplantılar düzenlenecek, öğrenci ve öğretim üyesi değişimi de yapılacaktır.
Sudan vatandaşlarının Türkiye’deki hastanelerde tedavi edilmeleri için özel bir tanıtım programı yapılacaktır.
Burada, özellikle ihracatımızda büyük gelişmeler kaydettiğimiz Sudan’a yönelik Türk Eximbankın kredilerinin öneminin altını bir kez daha çizmek istiyorum. Türk firmalarının yoğun bir şekilde yer aldıkları bu ülkeye yönelik, Türk Eximbankın ülke ve proje kredilerinin devreye sokulması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; kuşkusuz, Sudan’la ilişkilerimizin köklü bir tarihî geçmişi vardır. Ülkelerimiz ortak bir dini ve ortak bir tarihi paylaşmaktadır. Bu açıdan, bu yeni dönemde, Sudan’la ilişkilerimize Türkiye olarak yeni bir boyut kazandırmamız gerekmektedir. Parlamentolararası dostluk gruplarının karşılıklı ilişkileri sayesinde, bu ilişkilerin daha da üst düzeye çıkmasını bekliyorum.
Türk-Sudan halklarının birlikteliğinin, beraberliğinin, kardeşliğinin gelişmesi vesilesiyle, hepinize en derin sevgi ve saygılarımı sunuyor, teşekkür ediyorum.
4 Ocak 2005 Salı